Szereg powiązanych ze sobą przestrzennie i merytorycznie, wystaw ukazujących obecny kształt świata zwierzęcego i roślinnego , oraz elementów abiotycznych przyrody Ziemi Radomskiej jak również ich przemiany zachodzące na przestrzeni kolejnych er, okresów i epok geologicznych, poczynając od paleozoiku a na holocenie kończąc.
OCHRONA PRZYRODY NA ZIEMI RADOMSKIEJ
Wystawa o charakterze planszowym prezentowana w ciągu komunikacyjnym bezpośrednio przyległym do odrestaurowanych pozostałości XIV wiecznych murów obronnych Radomia. Plansze ukazują w formie tekstu, zdjęć, tabel i wykresów, tereny objęte ochroną obszarową w ramach granic terytorialnych byłego województwa radomskiego, opisując takie jej formy jak: użytki ekologiczne, obszary krajobrazu chronionego, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, oraz problematykę ochrony gatunkowej wraz z ochroną strefową wybranych gatunków (np. bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny). Szczególny nacisk położono na przybliżenie walorów przyrodniczych obszarów o ogólnoeuropejskim statusie ochronnym tj.: Obszaru Natura 2000 – Dolina Wisły Środkowej, Obszaru Natura 2000 – Dolina Pilicy, Obszaru Natura 2000 – Ostoja Kozienicka, utworzonych na podstawie prawnych ustaleń Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej, Rady EWG.
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZE ZIEMI RADOMSKIEJ
Wystawa zorganizowana w oparciu o realistyczne dioramy ukazujące 3 wybrane i charakterystyczne dla regionu środowiska: Dolinę Wisły Środkowej, Puszczę Kozienicką i Parki oraz zabudowa miejska Radomia. Jednocześnie dioramy nawiązują tematycznie do podobnych środowiskowo miejsc regionu np.: doliny Radomki, doliny Pilicy, lasów przysusko-szydłowieckich, puszczy Iłżeckiej, Pilickiej, Stromeckiej, itd. Dioramy odtwarzają przybliżony przykładowy skład gatunkowy fauny i flory przedstawianych obszarów. Wypreparowane okazy zwierząt przedstawiają m.in. gatunki objęte ochroną gatunkową, i strefową, figurujące w spisach Polskiej i Światowej Czerwonej Księgi Zwierząt, Załącznikach Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej.
W dioramie wiślanej zobaczymy m.in. rybitwę rzeczną, sieweczkę rzeczną, gągoły, bielika, zimorodka, czaplę siwą, a także okazy ichtiofauny np.: sandacza, brzanę leszcza, okonia, ssaki takie jak bóbr czy wydra.
Diorama leśna została podzielona na 3 podstrefy ukazujące ols, grąd i najbardziej charakterystyczny dla Puszczy Kozienickiej bór świeży. Wśród wielu gatunków warto zwrócić m.in. uwagę na: orlika krzykliwego, puszczyka uralskiego, głuszca, żurawia, a także ssaki z rodzin Gliridae i Chiroptera.
Wśród zakamarków dioramy miejskiej dojrzymy na pewno grzywacza i czającą się na niego kunę domową, grubodzioba, stadko gołębi miejskich, a także charakterystyczne dla miejskiej zabudowy Radomia pustułki i jerzyki, bytujące w ruderalnych i kserotermicznych środowiskach dzierlatki czy też wszędobylskie szczury wędrowne.
GABINET PRZYRODNIKA XIX w.
Ekspozycja jest kompilacją kilku elementów i wnętrz muzealnych istniejących w przeszłości: tj. Gabinetu Płodów przy Rządzie Guberni Radomskiej z połowy XIX w. i Gabinetu Zoologicznego Uniwersytetu Warszawskiego z końca XIX w., które to miejsca łączy postać ich kustosza, Władysława Taczanowskiego, światowej sławy XIX wiecznego ornitologa i arachnologa. Prezentowane liczne i różnorodne gatunkowo eksponaty prezentują zgodnie z XIX - wieczną manierą ekspozycyjną okazy w przeszklonych szafach w układzie systematycznym uwzględniającym poszczególne jednostki taksonomiczne. Zobaczymy tu bogatą reprezentację awifauny krajowej m.in. ptaków wróblowych, blaszkodziobych, żurawiowych, siewkowych, grzebiących i innych, także ssaki drapieżne – wilka, śnżbika, rysia. Bogato reprezentowana jest również avi- i teriofauna krainy orientalnej i etiopskiej – m.in. pingwiny przylądkowe, turkuśnik indyjski, wyraki, tupaje, antylopy: impala, oryks południowy, gnu pręgowane.
Gabinet jest przede wszystkim miejscem prezentacji tradycji muzealnictwa przyrodniczego regionu oraz biografii i dokonań osób związanych z naukami biologicznymi i działalnością na rzecz upowszechniania wiedzy o przyrodzie regionu, takimi jak Tytus Chałubiński, Władysław Taczanowski, Walenty Barański, Leopold Pac-Pomarnacki, Włodzimierz Sedlak, Ryszard Zaręba, Irena Dąbkowska i wielu, wielu innych o których dokonaniach świadczą prezentowane w gablotach memorabilia, publikacje, czy też kolekcje jak np. fragment zbiorów Lepolda Pac-Pamornackiego. W gabinecie otworzono również hipotetyczne miejsce pracy gubernatora Edwarda Białoskórskiego – inspiratora i organizatora pierwszej radomskiej ekspozycji przyrodniczej tj. Gabinetu Płodów z lat 50-tych XIXw.
PARKI NARODOWE
Polskie Parki Narodowe to cykl stałych ekspozycji/dioram przyrodniczych prezentujących wybrane, najciekawsze i najbardziej interesujące polskie parki narodowe, a mianowicie: Białowieski Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy, Słowiński Park Narodowy i Biebrzański Park Narodowy. Poszczególne sceny parkowe zostały zaaranżowane na tle fragmentu XIV w. murów obronnych miasta stanowiących element dotychczasowej sali wystaw czasowych Działu Przyrody muzeum.
Ciąg tematycznych dioram otwiera symbolicznie obecny w tym miejscu już wcześniej element, w postaci okazu białowieskiego żubra „Popiwka”, jako przedstawiciela jednego z pierwszych gatunków, objętego w Polsce oficjalną ochroną gatunkową, zarazem mieszkańca obszaru będącego pierwszym polskim parkiem narodowym (1932 r.), a także rezerwatem biosfery, klejnotem światowego dziedzictwa przyrodniczego ustanowionym przez UNESCO.
Kontynuacją „białowieskiego” wątku jest zlokalizowana tuż za żubrem diorama ukazująca unikalny w skali Europy las pierwotny z mnóstwem zwalonych, próchniejących pni dających życie bogactwu entomofauny i mykoflory. Pośród gęstwy lasu wychyla się groźnym spojrzeniem sprężona do skoku sylwetka wilka-basiora. Gdzieniegdzie przemykają ptasim szelestem skrzydeł; dzięcioły trójpalczasty i białoszyi, trzmielojad i słonka.
Następnym powołanym do życia po parku białowieskim (i pienińskim) jest Tatrzański Park Narodowy (1954 r.), będący tematyką następnej dioramy. Na tle krajobrazu Tatr, jedynych w Polsce gór typu alpejskiego będących częścią Karpat Zachodnich, widzimy m.in. kozicę, świstaka, czeczotki, siwerniaka, jaskrawe kwiaty ostróżki tatrzańskiej. Wątek górski kontynuuje diorama Karkonoskiego Parku Narodowego z tak charakterystycznymi dla parku gatunkami jak muflon (introdukowany), salamandra plamista, drozd obrożny czy widniejące w parkowym logo dzwonek karkonoski i goryczka trojeściowa.
Kolejna z odtworzonych w postaci dioram scenerii polskich parków narodowych to nadmorski brzeg z widoczną w pierwszym planie wodną tonią a w oddali ruchomą piaszczystą wydmą, wśród których zobaczymy morświna w pogoni za ławicą śledzi i małą foczkę szarą oganiającą się niezdarnie od natarczywej mewy żółtonogiej.
Finalną zamykąjącą sceną przeglądu polskich parków narodowych jest krajobraz nadbiebrzańskich rozlewisk z pobrzmiewającym w oddali godowym rechotem żab moczarowych i zielonych, żółtymi plamami kaczeńców i grążeli, zgrzytliwym trelem rokitniczki i świergotem potrzosa. Barwy, dźwięki, krajobrazy towarzyszą scenie starcia dwóch nastroszonych bojowników, której z dystansem przygladaja się ich ptasi współtowarzysze: rycyk, kszyk i kulik wielki.
Cykl dioram polskich parków narodowych jest jednocześnie realizacją I etapu modernizacji i merytorycznego wzbogacenia istniejących od 2008 przyrodniczych wystaw stałych zrealizowanych w odrestaurowanym skrzydle południowym głównego budynku muzeum.
PALEONTOLOGIA I GEOLOGIA ZIEMI RADOMSKIEJ
Wystawa prezentuje przeszłość geologiczną Ziemi Radomskiej i najważniejsze odkrycia paleontologiczne z tego obszaru zobaczymy m.in.: bogatą kolekcje skamieniałych amonitów, jeżowców, ichnoskamieniałości, szczątki zwierząt plejstoceńskich – m.in.: ciosy i zęby trzonowe mamuta wydobyte w trakcie kopania fundamentów radomskiej Fabryki Broni w 1923r.
Niewątpliwą atrakcją wystawy są natomiast 4 ruchome rekonstrukcje jurajskich dinozaurów odtworzone na podstawie skamieniałych śladów odkrytych w Zapniowie, Błazinach Górnych i Wierzbicy. Zobaczymy więc dwa splecione w morderczej walce drapieżne syntarsy, spacerującego brzegiem morza łagodnego roślinożernego dryozaura i majestatycznie szybującego w powietrzu pterodaktyla.
tekst i zdjęcia - Marek Słupek
Kierownik Działu Przyrody
HISTORIA REMONTU NOWEJ SIEDZIBY DZIAŁU PRZYRODY
24 października br. uroczyście otwarto szereg nowych ekspozycji przyrodniczych w skrzydle południowym Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Prowadzona od 2005 roku restauracja XIX-wiecznej zabudowy skrzydła południowego odbywała się pod ścisłym nadzorem konserwatorskim. W jej zakres wchodziło wyburzanie, uzupełnianie i rozbudowa brakujących fragmentów bryły południowej zabudowy, przebiegającej dokładnie wzdłuż linii murów obronnych. Prace, wraz z przygotowaniem dokumentacji, trwały cztery lata i pochłonęły prawie 4 mln złotych. W około 40 procentach sfinansowane zostały z funduszy ZPORR.
Remont i rozbudowę przeprowadzono szybko i sprawnie. W kilku etapach. W lutym 2005 roku opracowano dokumentację. W sierpniu kolejnego roku (2006) ruszyły prace remontowe (wymiana instalacji co, wentylacyjnej, przeciwpożarowej, antywłamaniowej,wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej…), renowacyjne i stricte budowlane, które zakończyły się w grudniu 2006 roku.
Między lipcem i grudniem 2007 roku - umowny II etap - prowadzone były roboty rozbiórkowe, ziemne, murowe, pokrywcze. Wykonano m.in. tynki wewnętrzne, posadzki… Trwały prace stolarskie, ślusarskie, malarskie… Równolegle na terenie dziedzińca i na zewnątrz murów obronnych (od ulicy) układano nawierzchnię z kostki, uzupełniano brakujące fragmenty nawierzchni drogowych oraz kształtowano tereny zielone.
W czerwcu 2008 ostatecznie zakończono remont elewacji, renowację zabytkowych murów obronnych (ich podświetlenie - iluminację), zainstalowano system tablic informacyjnych, dokończono roboty blacharskie oraz wykonano trzy dioramy o tematyce przyrodniczej.
tekst – Andrzej Leżoń
Dział Oświatowo-Naukowy
Muzeum Historii Radomia
„Strach ma wielkie oczy” w muzeum!
Polskie Parki Narodowe
Jacek Malczewski
