PO kierownika Działu - mgr Katarzyna Stańczuk
archeolog - mgr Dorota Pogodzińska;
- informacje o dziale
- badania wykopaliskowe - mapa
- wystawy archeologiczne
- lekcje muzealne, warsztaty archeologiczne
Dział gromadzi i dokumentuje znaleziska archeologiczne z obszaru między Wisłą, Pilicą i Kamienną. Prowadzi badania terenowe: prace wykopaliskowe, ratownicze i stacjonarne, badania powierzchniowe, nadzory archeologiczne. Interweniuje w okolicznościach znalezisk przypadkowych.
Zbiory pochodzą głównie z badań własnych. Znaczną część stanowią materiały z obszaru dawnego woj. radomskiego przekazywane przez kolejnych Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków oraz dary: znaleziska ofiarowane przez bezpośrednich odkrywców. Najstarszą częścią kolekcji muzealnej są zbiory PTK w Radomiu oraz materiały zgromadzone przez H. Sznuro (archeolog amator) opiekuna kolekcji w okresie międzywojennym i do 1964 roku.
Zgromadzone zabytki reprezentują epoki i występujące u nas kultury archeologiczne od starszej epoki kamienia do średniowiecza i czasów nowożytnych włącznie. Są to przedmioty codziennego użytku, narzędzia pracy, ozdoby, broń, wykonane z kamienia, gliny, metali, kości, rogu, szkła i drewna.
Na uwagę zasługują zabytki krzemienne: pięściak środkowo - paleolityczny z Kobylan, ostrze krzemienne ze znanego stanowiska łowieckiego człowieka neandertalskiego w Zwoleniu oraz zbiór znalezisk krzemiennych i rogowych z terenu kopalni krzemienia czekoladowego ze stanowiska Wierzbica "Zele".
Godne uwagi są znaleziska z epoki brązu: wyposażenie grobu wojownika z miejscowości Mokrzec (broń, ozdoby i narzędzia z brązu, krzemienia i kości - kultura Chłopice - Vesele), "skarb z Pogroszyna" - znalezisko gromadne biżuterii brązowej (kultura trzciniecka), materiały z cmentarzysk kultury łużyckiej, w tym unikatowe naczynie grobowe z wyobrażeniem postaci ludzkich odkopane w Treście Rządowej nad Pilicą.
Bogato reprezentowane w zbiorach są zespoły znalezisk kultury grobów kloszowych. Pochodzą z badanych przez muzeum cmentarzysk (bad.: I. Micke, W. Twardowski) w rejonie Gulina nad Radomką.
Niezwykle interesującą częścią zbiorów są materiały kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich uzyskane w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych do lat ostatnich przez M. Cieślak - Kopyt. Szczególne znaczenie miały badania na terenie cmentarzyska i osady w Brzeskach nad Drzewiczką realizowane w ramach zadania promowanego przez Komitet Badań Naukowych (KBN).
W trakcie prac uzyskano cenne materiały do poznania kultury przeworskiej a owocem badań będzie publikacja : "Zmiany form pochówku ciałopalnego na przełomie wczesnej i późnej fazy okresu wpływów rzymskich na przykładzie cmentarzyska w Brzeskach".
Systematyczne badania nad kulturą przeworską prowadzone są od 20 lat. Objęły głównie dolinę Radomki, ujście Drzewiczki do Pilicy, obszar Powiśla. Do najciekawszych materiałów w zbiorach należą także zabytki z nekropoli w Brzeźcach nad Pilicą oraz Wólce Domaniowskiej n. Radomką.
Dużą część zbiorów stanowią materiały wczesnośredniowieczne (VIII - XIII w.). Najcenniejsze pochodzą z Radomia, gdzie przez kilkanaście lat prowadziła badania Ekspedycja Wykopaliskowa IHKM PAN (bad. E. Kierzkowska - Kalinowska) na terenie osadnictwa wczesnośredniowiecznego w dolinie rzeki Mlecznej, na grodzisku "Piotrówka" oraz na obszarze Starego Miasta, łącznie z badaniami w kościele św. Wacława.
Ciekawe wyniki dały też badania ratownicze osady i cmentarzyska szkieletowego przy ulicy Limanowskiego w Radomiu (bad. W. Twardowski). Uzyskane zabytki, narzędzia, ozdoby, broń stanowią podstawę wystaw muzealnych dotyczących początków Radomia.
Najważniejsze materiały wczesnośredniowieczne spoza Radomia pochodzą z badanego przez muzeum stanowiska w Rajcu Poduchownym a także innych osad, grodzisk, cmentarzysk (m.in. Gózd, Kiełbów, Pągowiec, Żarnów). Na uwagę zasługuje unikatowy na naszym terenie miecz wczesnośredniowieczny znaleziony na cmentarzysku w Wysokiej.
Liczne są zbiory z okresu nowożytnego. Pochodzą z badań na terenie radomskiego Kolegium Pijarów (warsztat garbarsko - obuwniczy), z rejonu dawnego zamku radomskiego (okazy ceramiki, kafli piecowych, detale architektoniczne, szkło naczyniowe, monety). Ciekawy jest zbiór kafli z zamku w Drzewicy. Specjalne znaczenie biograficzno - archeologiczne, mają dokumentacja i zabytki związane z osobą Jana Kochanowskiego (Czarnolas, Sycyna, Zwoleń).
Najciekawsze badania i znaleziska archeologiczne zostały opisane w wydawnictwie "Radomski - Alfabet wykopalisk" (wyd. RTN) autorstwa archeologów z muzeum. W przygotowaniu jest drugie wydanie książki (uzupełnione i poprawione). W oparciu o nasze zbiory powstają publikacje własne oraz prace magisterskie bronione na uczelniach krajowych.
Istotne w pracach Działu są zajęcia dydaktyczne : lekcje muzealne o tematyce archeologicznej, spotkania ze studentami oraz (na razie okazjonalne) warsztaty archeologiczne polegające na praktycznym poznaniu dawnych technik rzemieślniczych.
BADANIA WYKOPALISKOWE DZIAŁU ARCHEOLOGICZNEGO (ratownicze i stacjonarne) PROWADZONE W LATACH 1964 - 2017 R.
- Bąkowiec, gm. Garbata Letnisko - cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej z epoki brązu (badania 1966 r.)
- Brzeski, gm. Klwów - cmentarzysko i osada kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich, pozostałości osady z młodszej epoki kamienia i zniszczonego cmentarzyska kultury łużyckiej (bad. 1986 - 1994).
- Chinów, gm. Kozienice - cmentarzysko i osada kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (bad. 1983 - 84)
- Gulinek "Borowina", gm. Zakrzew - cmentarzysko ciałopalne kultury grobów kloszowych z pocz. epoki żelaza (bad. 1964)
- Gulin Młyn, gm. Zakrzew - cmentarzysko kultury grobów kloszowych z początków epoki żelaza (bad. 1982 - 1989), cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (bad. 1997).
- Kolonia Brzeziny, gm. Zakrzew - cmentarzysko ciałopalne z końca epoki brązu i początków epoki żelaza (bad. 1997)
- Michałów Parcele, gm. Warka - osada wielokulturowa, osadnictwo od środkowej epoki kamienia do XVIII w. (bad. 1976, 78 - 81)
- Mokrzec, gm. Potworów - pochówek szkieletowy wojownika z pocz. epoki brązu, kultura Chłopice - Vesele (bad. 1994)
- Nowa Wieś, gm. Kozienice - cmentarzysko kultury grobów kloszowych z początków epoki żelaza (bad. 1983).
- Nowa Żelazna gm. Magnuszew – cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej (bad. 2007-2008, 2015, 2017)
- Piotrowice, gm. Jedlnia Letnisko - cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (bad. 1964)
- Podgórzyce, gm. Warka - cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (bad. 1978)
- Podmieście, gm. Głowaczów - cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (bad. 1986)
- Potkanna, gm. Przytyk - osada kultury łużyckiej z epoki brązu (bad. 1965)
- Radom - badania na kilkunastu stanowiskach w obrębie granic miasta. Stanowiska starożytne: Gołębiów, Jeżowa Wola, Kaptur, Michałów, Wośniki, Żakowice. Stanowiska nowożytne i średniowieczne: "Bernardyni", "Esterka", "Fara", Mury obronne, "Archiwum", "Zamek". Szczególne znaczenie miały badania na stanowisku Radom 4. - ul. Limanowskiego. W trakcie prac ratowniczych (bad. 1966) odkryto tu pozostałości osady wczesnośredniowiecznej, cmentarzysko szkieletowe z XI - XII w. oraz zniszczone cmentarzysko kultury grobów kloszowych.
- Rajec Poduchowny, gm. Jedlnia Letnisko - osada i grodzisko z X - XII w. (bad. 1969, 72 - 77)
- Rzuców, gm. Borkowice - grodzisko wczesnośredniowieczne (bad. 1968)
- Słowików, gm. Przytyk - zniszczone cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej (bad. 2001)
- Szydłowiec - badania przy fosie zamkowej i na dziedzińcu (1969 - 70)
- Wysokie Koło, gm. Gniewoszów - cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej z końca epoki brązu (bad. 1991)
- Zwoleń - prace w krypcie Kochanowskich i pod kaplicą przedpogrzebową (bad. 1982)
Przed zmianami administracyjnymi Dział Archeologii prowadził również prace wykopaliskowe poza terenem obecnego woj. mazowieckiego na obszarze dawnego powiatu Opoczno: Tresta Rządowa - cmentarzysko kultury łużyckiej i osada wielokulturowa, Smardzewice "Biała Góra" - osada z okresu lateńskiego, Januszowice - osada kultury pucharów lejkowatych z młodszej epoki kamienia.
