Radomska kolekcja dzieł Jacka Malczewskiego zyskała nową jakość. Od lutego 2025 roku w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu prezentujemy nową odsłonę dzieł patrona muzeum. Galeria stała, w której eksponowane są dzieła Jacka Malczewskiego zyskała nową kolorystykę oraz nowoczesne oświetlenie. Zmieniony został także zestaw prezentowanych dzieł artysty. Z białej na granatową zmieniona została kolorystyka galerii, punktowe oświetlenie koncentruje uwagę widza na dziełach i dodaje obrazom wyjątkowej szlachetności. Zmianie uległ także zestaw prezentowanych obrazów Jacka Malczewskiego. Obok tak znakomitych dzieł artysty jak: Autoportret z kwiatem ostu, Zatruta studnia z Chimerą, Umywanie nóg czy tryptyk Konik polny albo Autoportret z muzą i budleją podziwiać możemy obraz Przy fortepianie, który jest stratą wojenną odzyskaną w 2020 roku przez MKiDN albo Autoportret z Thanatosem (Meduzą) i Geniusz w pracowni malarskiej - prace wypożyczone na wystawę czasową "Jacek Malczewski. Konteksty", a które po jej zakończeniu zostały wypożyczone w depozyt do muzeum.
Ogółem, na wystawie stałej w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu prezentowanych jest obecnie prawie 50 dzieł artysty.
Nasza galeria dzieł wybitnego radomianina Jacka Malczewskiego, która z założenia jest ekspozycją stałą – ulega jednak pewnym zmianom. Stale pozyskiwane są nowe dzieła artysty (dary, zakupy, wypożyczenia), które na bieżąco są prezentowane zwiedzającym nasze muzeum.
Jacek Malczewski to czołowy reprezentant sztuki Młodej Polski, ale też najświetniejszy przedstawiciel nurtu symbolicznego w dziejach polskiego malarstwa. Artysta urodził się w Radomiu 14 lipca 1854 r. w zubożałej rodzinie szlacheckiej, jako syn Juliana Malczewskiego (sekretarza Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego) oraz Marii z Korwin - Szymanowskich. Wychowany został w domu pełnym rodzinnego ciepła, miłości do ojczyzny i uwielbienia dla polskiej literatury romantycznej.
Ogromną rolę w kształtowaniu osobowości przyszłego artysty odegrał jego ojciec – pasjonat sztuki i literatury, który do śmierci (w 1884 r.) był ogromnym wsparciem psychicznym i materialnym dla syna. W roku 1867 nastoletni Jacek zamieszkał w pobliskim Wielgiem, gdzie wraz z kuzynami Karczewskimi przygotowywał się do nauki w Krakowie. Opiekę nad chłopcami sprawował wówczas Adolf Dygasiński - humanista, przyrodnik, a także uczestnik Powstania Styczniowego, który rozbudził w młodym Jacku zainteresowanie przyrodą, naturą i cyklicznością zmian życia wiejskiego, a także zaszczepił miłość do tutejszego pejzażu i folkloru – radomskiej „małej ojczyzny”.
W 1871 r. Jacek przeniósł się do Krakowa, rozpoczynając naukę w Gimnazjum św. Jacka. To tu poznał m.in. Józefa Brandta, zaprzyjaźnił się z Wojciechem Kossakiem, a sam Jan Matejko (ówczesny dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych) widział w nim „niepośledni talent malarski”. Dlatego najpierw jako wolny słuchacz, a z czasem oficjalnie już jako student, rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych, uczęszczając na zajęcia do Władysława Łuszczkiewicza, by w końcu trafić do pracowni samego Matejki. Jednak odmienna wizja rozwoju artystycznego, a przy tym mocno zindywidualizowana osobowość młodego artysty, zaowocowały konfliktem z mistrzem Matejką i poszukiwaniem własnych rozwiązań twórczych, popartych wiedzą i doświadczeniem zdobytymi również zagranicą. Stąd rok akademicki 1876-77 spędził w paryskiej École des Beaux-Arts, w 1880 r. zwiedził wraz z Marcelim Czartoryskim Włochy, cztery lata później podróżował po Azji Mniejszej jako kronikarz dokumentujący w rysunkach i szkicach wyprawę zorganizowaną przez Karola Lanckorońskiego, natomiast miesiące z przełomu 1885 i 1886 r. spędził w Monachium, stając się niezwykle popularną postacią wśród tamtejszej kolonii polskich artystów.
Jednak swoje życie Jacek Malczewski związał na stałe z Krakowem, poślubiając w 1887 r. Marię Gralewską, młodszą o dwanaście lat córkę miejscowego aptekarza. Rok później na świat przyszła ukochana córka Julia, a w 1892 r. syn Rafał, również przyszły malarz. Malczewski, równolegle z pracą twórczą, udzielał się jako pedagog, wykładał na kursach im. Adriana Baranieckiego, prowadził własną pracownię, pełnił również funkcję rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1912 - 1914).
Będąc niezwykle ważną i rozpoznawalną postacią w świecie polskiej sztuki, bywał również m.in. w Wiedniu, Lwowie oraz majątkach zaprzyjaźnionych z nim arystokratów: Rozdole Lanckorońskich, Rogalinie Raczyńskich, czy w Tuligłowach należących do Stanisława Bala i jego pięknej żony Marii – Kingi, wieloletniej muzy i miłości malarza, która wywarła ogromny wpływ na rozwój jego twórczości.
Wielokrotnie doceniany za swe zasługi w dziedzinie malarstwa, otrzymał m.in. srebrny medal za Melancholię na Wystawie Światowej w Paryżu z 1900 r., Doctorat Honoris Causa Uniwersytetu Lwowskiego (1912), Dyplom Naukowy Towarzystwa Historycznego w Atenach (1912), Dyplom Czeskiej Akademii Nauki i Sztuki (1928), czy Nagrody fundacji im. Probusa Barczewskiego przyznawane przez Akademię Umiejętności za najlepsze prace ilustrujące historię Polski. W 1922 r. artysta otrzymał order Odrodzenia Polski IV klasy, a pięć lat później Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Uroczyste obchody 70 - lecia urodzin artysty i 50 - lecia jego pracy twórczej, zainaugurowane zostały wystawą w Krakowie w 1924, przeniesioną w latach następnych do Poznania, Warszawy i Lwowa.
Schorowany artysta zmarł 8 października 1929 r. w Krakowie. Pochowany został w habicie tercjarskim, w podziemiach krakowskiego kościoła oo. Paulinów na Skałce. Jacek Malczewski pozostawił po sobie prace nierzadko trudne w interpretacji, wieloznaczne, ale nieodmiennie zachwycające odbiorcę poziomem artystycznym i doskonałością twórczego warsztatu.
Był znakomitym, a przy tym popularnym portrecistą swoich czasów. Uwiecznił wielu wybitnych przedstawicieli ówczesnego życia politycznego i kulturalnego Polski pod zaborami. Portretował często swoich przyjaciół, nierzadko należących do wspomnianej wyżej elity narodu, rodzinę i wielokrotnie siebie samego. Charakterystyczny dla artysty schemat kompozycyjny portretu oparty był na pierwszoplanowym wizerunku modela, któremu w tle często towarzyszył symboliczny sztafaż lub scena, pomagająca w interpretacji osobowości bohatera danego obrazu.
W swej twórczości czerpał inspiracje ze sztuki antyku, religii chrześcijańskiej, literatury polskiego romantyzmu, ale też folkloru radomskiego. Poruszał problematykę narodową – ojczyzny, zniewolonej przez zaborców, ale i osobiste dramaty Polaków zesłanych na syberyjską ziemię. Pytał o miejsce i rolę artysty we współczesnym świecie – o prawo do wolności wyborów w wymiarze osobistym i zawodowym. Ilustrował etapy życia ludzkiego, kładąc szczególny nacisk na motyw śmierci, powracający wielokrotnie pod postacią Thanatos.
Posługując się realistyczną formą, przywoływał w swych pracach postaci i wątki znane z wierzeń starożytnych Greków i Rzymian, tematyki biblijnej, ludowych fantazji, czy literackich pierwowzorów, stanowiących kanwę symbolicznych w treści przedstawień.
oprac. Paulina Szymalak-Bugajska
Wybrane dzieła prezentowane na wystawie:
- Autoportret z kwiatem ostu, 1911, olej, tektura, 93 x 72 cm, wł. prywatna, fot. Damian Jendrzejczyk
- Portret Marii Heydel, 1892, olej, deska, 40,5 x 33 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, fot. The Mad Pixel Factory
- Portret Karola Potkańskiego, 1906, olej, deska, 75,5 x 65 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, fot. Damian Jendrzejczyk
- Kobieta z faunem (Pokusa), 1918, olej, deska, 39 x 49 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, fot. Damian Jendrzejczyk
- Autoportret z muzą, 1908, olej, płótno, 90 x 90 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, fot. The Mad Pixel Factory
- Zatruta studnia z chimerą, 1905, olej, płótno, 110 x 85 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, fot. The Mad Pixel Factory
- Portret syna Rafała z żoną, 1922, olej, płótno, 74 x 100 cm, wł. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, dar wnuka Krzysztofa i Krystyny Malczewskich, fot. Damian Jendrzejczyk
