„Tajemnice Czarnego Lądu” na motywach powieści H. Sienkiewicza pt. „W pustyni i w puszczy” to nowa wystawa przygotowywana przez Muzeum im. Jacka Malczewskiego .
W 2011 r. przypada setna rocznica wydania książkowego wielkiej powieści Henryka Sienkiewicza pt. „W pustyni i w puszczy”. Fakt ten stał się przyczynkiem stworzenia wystawy. Ponieważ jednak treść powieści wielkiego noblisty jest znana ogółowi czytelników postanowiliśmy stworzyć ekspozycję etnograficzną. Kultura krajów znajdujących się na trasie wędrówki bohaterów powieści – dzielnego Stasia i małej Nel jest bogata i ogromnie interesująca.
Egipt, Sudan, Etiopia i Kenia – kraje obce, odległe, gorące – dla Europejczyka okazują się niezwykłe i ciekawe. Wystawa została podzielona na cztery przestrzenie ekspozycyjne. Każda odpowiada jednemu krajowi.
W przestrzeni ukazującej Egipt oglądający będzie miał okazje zanurzyć się w świat pustyni, obejrzeć karawanę, uposażenie wielbłąda – piękne skórzane ozdoby, siodła, torby, uzdy, baty itp.
Atrakcją stanie się niewątpliwie odtworzenie namiotu beduińskiego (oryginalny 8. metrowy bok namiotu został przywieziony z Muzeum Etnograficznego w Krakowie).
Oddzielne wyeksponowane zostaną zwierzęta zamieszkujące Egipt, tu będzie można zobaczyć znane nam ptaki i zwierzęta, jak choćby migrujące do Egiptu bociany, ale też krokodyle nilowe.
Pojawią się tu przedmioty kultury materialnej: stroje – galabije, burnusy oraz naczynia do parzenia kawy, nargile, kohl (do malowania oczu), naczynie do przyrządzania henny, która malowano ręce i stopy, naczynia gliniane oraz ozdoby i biżuteria.
Kolejny przedstawiony na ekspozycji kraj to Sudan. Tu zobaczymy ogromną ilość zabytków. Przede wszystkim przedmioty codziennego użytku (naczynia, kosze, gadahy – drewniane misy z pnia palmy, ceramika, narzędzia rolnicze – m.in. grabiowidły, motyki, cepy, ubiory – stroje plemienne lub ich elementy, plecionki, instrumenty itp.).
Odrębną grupę eksponatów stanowią podpórki pod głowę (wspomagacze snów), używane nie tylko do spania ale również do rytualnych inicjacji plemiennych związanych z przejściem od wieku dziecięcego w dorosłość.
Bogato prezentowana jest broń sudańska – mamy tu kilka mieczy, włócznie i noże. Niezwykle pięknie zdobione są noże naręczne, noszone na przedramionach – niektóre grawerowane, mające fantastyczne rękojeści skórzane, zdobione muszlami, ze skór węży.
Jednym z piękniejszych elementów wystawy jest biżuteria sudańska. Duże, ciężkie, strojne, srebrne naszyjniki z plemienia Raszajda niewątpliwie przyciągną oczy kobiet.
Kolejny kraj to Etiopia. Bohaterowie powieści przechodzili po zachodniej granicy Wyżyny Abisyńskiej – dało to okazje do przybliżenia kultury tego niezwykłego kraju. A jest ona naprawdę przebogata. Pokazujemy przede wszystkich krzyże etiopskie – w wielkim wyborze, zarówno zdobne, srebrne sporych rozmiarów, procesyjne, jak i te prostsze drewniane, do całkiem niewielkich srebrnych. Warto przypomnieć, że Etiopia to kraj, w którym tradycje chrześcijańskie sięgają IV wieku naszej ery. Kultura materialna tej przestrzeni pokazuje: naczynia, duży wybór plecionek, broń, biżuterię i stroje.
Ciekawostką w przestrzeni etiopskiej są m.in. krążki wargowe plemienia Mursi (mamy 5 sztuk).
Te gliniane krążki, osiągające niekiedy w skrajnych przypadkach wielkość 30-35 cm, noszone są w dolnej wardze przez kobiety z plemienia Mursi zamieszkującego dolinę rzeki Omo.
Kolejny prezentowany przez nas kraj to Kenia. Tu można będzie zajrzeć do odtworzonego domu Masajów, podziwiać broń i tarcze tego wojowniczego ludu. Pokazujemy tykwy, do których Masajowie wlewają krew i mleko, wielkiej urody biżuterię masajskich kobiet (wielokolorowe obręcze z koralików). Ponadto, prezentujemy tu cały szereg przedmiotów codziennego użytku, którymi posługują się Kenijczycy, broń, naczynia, różnego rodzaju siatki i pułapki (m.in. na szczury), torby z włosia, spódniczki ze skóry i traw, tabakierki, prochownice, naczynia z tykwy oraz piękne instrumenty muzyczne (bębny, brzękadła, liry). Ciekawostką są noże-bransolety z wojowniczego plemienia Turkana zamieszkującego północno-zachodnią cześć Kenii.
Wystawa pokazuje także zwierzęta zamieszkujące przedstawione przez nas kraje – ich wybór jest bogaty, mamy np. medaliony antylop kudu, bongo, skóry lampartów i geparda, a przede wszystkim ciosy słoni, niektóre bardzo duże (będące trofeami myśliwych i handlarzy kością słoniową). Ciekawym obiektem jest medalion lamparta na wypreparowanych uchu słonia (eksponat wypożyczony z Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie).
Częścią oświatową wystawy jest ukazanie historycznych wydarzeń, wokół których rozgrywa się akcja powieści „W pustyni i w puszczy”. Fotograficznie pokażemy historię budowy Kanału Sueskiego oraz powstanie mahdystów w Sudanie. Posiadamy autentyczny XIX wieczny miecz, którym walczono podczas powstania Mahdiego ( z kolekcji prywatnej).
Kolejnym ciekawym eksponatem jest strzelba skałkowa – także XIX w. – być może podobną posługiwał się Staś Tarkowski.
Pokażemy także cały szereg wydań książkowych „W pustyni i w puszczy” wydawanych w ciągu ubiegłego 100. lecia (ilustrowanych, obcojęzycznych, przedwojennych) m.in. wydanie z 1969 r. ilustrowane przez znanego rysownika Janusza Towpika. Z przyjemnością zaprezentujemy także oryginalne ilustracje i szkice rysunków do powieści wykonane ręką J. Towpika i kilka plansz rysunków zwierząt wykonanych przez niego.
Myślimy o uatrakcyjnieniu wystawy poprzez organizację spotkań z Afrykanami mieszkającymi w Polsce, podróżnikami, studentami, chcielibyśmy zapraszać co jakiś czas na tzw. "wieczory afrykańskie", które niewątpliwie przyczyniłyby się do "ożywienia" wystawy (wykłady, koncerty, spotkania).
Wystwa czynna będzie do 22 kwietnia 2012 r.
