Wystawa zorganizowana została ze zbiorów trzech działów Muzeum im. J. Malczewskiego: Dział Sztuki Dawnej.
Zorganizowana przez nasze muzeum wystawa „Motywy sakralne w sztuce” ma na celu zapoznanie zwiedzających z cennymi eksponatami znajdującymi się w naszych zbiorach, jednak bardzo rzadko pokazywanymi.
W pierwszej sali prezentowane są obiekty pochodzące z Działu Sztuki Dawnej. Niemal wszystkie pokazywane na wystawie eksponaty pochodzą ze zbiorów księdza Jana Wiśniewskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Malarstwo obce to obrazy pochodzące od XVII do XIX w., zawsze anonimowe: Pokłon Trzech Króli, Uczniowie w Emaus, Madonna z Dzieciątkiem, Sceny biblijne
( długoletni depozyt). Niewątpliwe najcenniejszym obiektem sztuki obcej są Sceny biblijne, pocz. XVII w. jest to znakomity przykład włoskiego barokowego malarstwa iluzjonistycznego. Obraz jest prawdopodobnie projektem do fresku dla jednego z włoskich kościołów barokowych. Pokazane sceny z Nowego Testamentu m. in. Chrzest Chrystusa, Chrystus u Marii i Marty, Nauczanie w świątyni, poprzez mistrzowskie operowanie perspektywą i światłem wywołują złudzenie trójwymiarowości. Z malarstwa polskiego najbardziej interesującymi obrazami są Matka Boska Sokalska i Pielgrzymka na Jasna Górę Franciszka Kostrzewskiego. Matka Boska Sokalska jest zakomponowana w ten sposób, że obraz dzieli się horyzontalnie na dwie części, część górna zajmuje wizerunek Madonny z Dzieciątkiem w typie bizantyjskim o twarzy pociągłej, czarnych skierowanych na wprost oczach, z wtulonym w nią dzieciątkiem. Obydwie postacie pokryte są malowanymi sznurami pereł tworzącymi symetryczny ornament. W dolnej części kompozycji pokazane są zabudowania klasztorne, otoczone podwójnym murem z dominującą wieżą kościelną. Bardzo interesującym obrazem jest Pielgrzymka na Jasną Górę( 1880)przedstawiciela polskiego realizmu Franciszka Kostrzewskiego (1826-1911). Obraz przedstawia odpoczywającą grupę wiejskich pielgrzymów na jednym z etapów pielgrzymki na Jasną Górę. Ubrani w krakowskie stroje ludowe uczestnicy pielgrzymki pokazani są na tle przesyconego powietrzem i światłem pejzażu, namalowanego w pastelowej gamie kolorystycznej. W górze nad niemal całą sceną dominuje wizerunek klasztoru.
Na wystawie znajduje się także grupa niewielkich obrazków: Matka Boska z Dzieciątkiem, Święta Anna Samotrzeć, Chrystus na krzyżu, ikonograficznie nawiązują one do malarstwa profesjonalnego, mają jednak charakter ludowy. Ekspozycję malarstwa uzupełniają rzeźby: Biskup w szatach liturgicznych (XVIII w.), Śpiący apostoł (XVIII), Biczowanie Chrystusa oraz niewielkie figurki przedstawiające Chrystusa Frasobliwego.
tekst - Katarzyna Posiadała
Dział Sztuki Nieprofesjonalnej.
Na wystawie sztukę nieprofesjonalną reprezentują 23 prace 9 autorów i jak zawsze w tej dziedzinie twórczości są to prace bardzo zróżnicowane. Obok takich artystów jak Krzysztof Okoń, Władysław Rząb, Jerzy Kutkowski pokazujemy obrazy znanych malarzy naiwnych: Katarzyny Gawłowej i Ludwika Więcka. Prezentujemy bardzo znany obraz Władysława Rząba „Pod krucyfiksem”. Jest to najczęściej reprodukowany obraz z naszej kolekcji – ilustruje niemal wszystkie opracowania poświęcone sztuce nieprofesjonalnej. Jest też obraz Marka Świetlika „Ukrzyżowanie” z 1993 roku. To pierwszy obraz namalowany przez tego artystę.
Jest wyrazem jego przeżyć związanych z kradzieżą krzyża z Katedry w Kołobrzegu. Szeroko o tym rozpisywała się prasa. Często też pojawiły się zdjęcia skradzionego krucyfiksu i to one zainspirowały Świetlika do jego namalowania. W obrazie „Przeciw napaści”, jego autorka – Zofia Dembińska, posłużyła się krzyżem jako symbolem cierpienia. Obraz ten jest jej protestem przeciw pierwszej inwazji Stanów Zjednoczonych Ameryki na Irak w 1991 roku.
Uwagę też zwraca, ze względu na odrębną technikę malowania, cykl obrazów na szkle pt. „Sceny biblijne” Krzysztofa Okonia. Ich autor jest znanym wiolonczelistą. Ukończył Akademię Muzyczną w Krakowie, studiował we Włoszech, jest członkiem Krakowskiego Trio. Do malowania zainspirowały go ludowe obrazy na szkle, które oglądał podczas częstych wizyt u ciotki – kustosza Muzeum w Zakopanem. Mają one jednak niewiele – poza techniką, wspólnego z tradycyjnym malarstwem ludowym. Odchodzi od typowego dla tego malarstwa linearyzmu, na rzecz swobodnego operowania plamami barwnymi. Dopełnieniem tej części ekspozycji są ludowe rzeźby Józefa Citaka.
tekst - Małgorzata Jurecka
Muzeum Sztuki Współczesnej.
W trzeciej sali są znakomite dzieła polskiej sztuki współczesnej - religijne i przywołujące tematy religijne. Jest 15 prac ks. Władysława Paciaka (1902-1983), najwybitniejszego z radomskich malarzy powojennego pokolenia, który chciał tworzyć malarstwo religijne i jednocześnie nowoczesne. Jego „Madonny” (ten cykl, a także obrazy z postacią Chrystusa powstały w 1962 r.) wystawiane w latach 70. w wielu miastach Polski, budziły zawsze zaskoczenie, że te obrazy malował ksiądz. Posługiwał się deformacją, malował w ciemnej tonacji, aureole tworzył z dostępnych wtedy folii (z margaryny!). W następnych latach (1963-5) tworzył obiekty (nazywane kolażami), w których obraz na blasze umieszczał na deskach lub kawałkach starego drewna (powstał pokazywany tu „Tryptyk”, ale też „Droga Krzyżowa”). Jego wszystkie dzieła sakralne ukazują świat cierpienia.
Są 3 obrazy Eugeniusza Muchy (ur.1927), malowane na wzór dawnych obrazów ołtarzowych: "Pocałunek Judasza", "Ukrzyżowanie" i "Pieta" - o niezwykłej sile działania koloru (czerwień!). Mucha, absolwent ASP w Krakowie (jak i Paciak) czerpał inspiracje zarówno z dawnej europejskiej sztuki religijnej, jak też sztuki ludowej i powstającej kiedyś w prowincjonalnych warsztatach.
Także sztuka Antoniego Rząsy (1919-1980), autora rzeźby przedstawiającej Chrystusa, zrodziła się z inspiracji sztuką ludową – ale w biografii twórcy decydująca o jego drodze artystycznej była podróż do Włoch i poznanie tamtejszej rzeźby średniowiecznej.
Są także dwa obrazy, których autorzy - Kiejstut Bereźnicki (ur. 1935) i Krystyna Brzechwa (ur. 1928) - malując sytuacje współczesne, nawiązali do motywu "Pieta". Obraz Bereźnickiego powstał po obejrzeniu fotografii z toczącej się gdzieś na świecie wojny. Brzechwa namalowała matkę księdza Jerzego Popiełuszki z martwym ciałem jej syna. Obraz – zapis atmosfery żałoby - powstał w 1984 r., gdy wszyscy byli wstrząśnięci tym morderstwem.
"Ukrzyżowanie" Muchy i "Pieta" Brzechwy to dwa obrazy, których zakup do kolekcji radomskiego Muzeum Sztuki Współczesnej sfinansowało w latach 2006 i 2008 Ministerstwo Kultury.
tekst - Mieczysław Szewczuk
